* * *
* * *
Egipt, usytuowany w strategicznym miejscu na styku Afryki i Bliskiego Wschodu, nie od dziś stanowi kluczowy punkt odniesienia dla rozmaitych inicjatyw politycznych i społecznych. Z uwagi na swoją wagę geopolityczną, kraj ten znalazł się w centrum złożonych, często konkurujących ze sobą działań propagandowych, których celem jest kształtowanie opinii publicznej w kierunku nieufności wobec Zachodu oraz wartości demokratycznych. Ścierają się tutaj wpływy mocarstw globalnych, takich jak Rosja i Chiny, próbujących wzmocnić swoją pozycję w regionie, oraz tradycyjnych sojuszników zachodnich, którzy wciąż odgrywają istotną rolę w egipskiej polityce i gospodarce.
Równocześnie egipskie społeczeństwo, przez lata doświadczone wpływami zewnętrznymi i licznymi napięciami wewnętrznymi, wykazuje podatność na narracje sprzyjające konserwatywnym, autorytarnym modelom rządzenia. Wobec niepewnej sytuacji ekonomicznej oraz wciąż żywych wspomnień epoki kolonialnej, przekaz antyzachodni łatwo trafia na podatny grunt, zyskując dodatkowe wsparcie w mediach państwowych i niepaństwowych. Choć poczucie zagrożenia ze strony Zachodu pozostaje jednym z ważnych wątków, nie sposób pominąć czynników kulturowych czy historycznych, które wpływają na rozkład sympatii politycznych. Zrozumienie tych zjawisk stanowi klucz do opracowania skutecznych sposobów przeciwdziałania dezinformacji oraz wspierania bardziej otwartych i demokratycznych postaw w regionie.
Poniższy materiał jest jednym z rozdziałów Raportu: Badanie środowiska informacyjnego Egiptu i ukazuje skalę, kontekst oraz poszczególne elementy działań dezinformacyjnych wymierzonych w wartości demokratyczne i postrzeganie Zachodu w Egipcie. Przytoczone w nim obserwacje i rekomendacje są ważne nie tylko dla specjalistów ds. komunikacji czy bezpieczeństwa, ale także dla organizacji pozarządowych, środowisk akademickich i samych obywateli zainteresowanych przyszłością Egiptu.
Główne narracje propagandowe
Zachód jako agresor
Zachód, w tym USA i NATO, jest przedstawiany jako prowokator globalnych konfliktów, szczególnie w kontekście wojny na Ukrainie, co widać na przykładzie przekazu o „zmuszeniu Rosji do obrony” przed NATO. Narracje podkreślają interwencje Zachodu w regionie Bliskiego Wschodu (Irak, Libia, Afganistan), przedstawiając je jako działania motywowane wyłącznie interesami ekonomicznymi i geopolitycznymi.
Demokracja jako narzędzie kontroli
Demokracja i prawa człowieka są prezentowane jako narzędzia neokolonialnej kontroli, wykorzystywane przez Zachód do ingerencji w sprawy wewnętrzne Egiptu oraz innych krajów rozwijających się.
Przykładem jest krytyka zachodnich instytucji finansowych (MFW, Bank Światowy) jako narzędzi eksploatacji ekonomicznej.
Podwójne standardy
Zachód jest oskarżany o hipokryzję, wspierając prawa człowieka w wybranych regionach, jednocześnie ignorując naruszenia w swoich państwach sojuszniczych, takich jak Izrael, co wywołuje szczególną frustrację w Egipcie.
Kulturowa dominacja
Zachodnie media są przedstawiane jako promujące islamofobię, podsycając antagonizmy wobec muzułmanów i uchodźców. Jednocześnie podkreśla się próby narzucania przez Zachód wartości kulturowych sprzecznych z tożsamością narodową Egiptu.
Krytyka polityki zagranicznej Zachodu
Rosyjskie media arabskojęzyczne przedstawiają Stany Zjednoczone jako kraj dążący do utrzymania globalnej hegemonii poprzez manipulacje finansowe i polityczne, co ma na celu osłabienie innych narodów i utrzymanie ich w zależności od amerykańskich interesów.
Unia Europejska jest ukazywana jako podążająca za polityką USA, nawet kosztem własnych interesów ekonomicznych i energetycznych, co prowadzi do kryzysów wewnętrznych i osłabienia pozycji Europy na arenie międzynarodowej.
Podważanie jedności i skuteczności NATO
NATO jest przedstawiane jako sojusz, który nie potrafi skutecznie reagować na współczesne wyzwania, a jego działania są często niespójne i nieefektywne.
Rosyjskie media sugerują, że wewnętrzne podziały i brak konsensusu w NATO prowadzą do osłabienia jego pozycji jako globalnego gwaranta bezpieczeństwa.
Negatywne przedstawianie przywódców zachodnich
Przywódcy zachodni są niekiedy ukazywani jako niekompetentni lub działający wbrew interesom własnych obywateli, co ma na celu podważenie ich autorytetu i legitymacji.
Narracje te podkreślają błędy i niepowodzenia polityczne, zarówno na arenie międzynarodowej, jak i w polityce wewnętrznej, co ma wzbudzać nieufność wobec zachodnich liderów.
Wspieranie alternatywnych sojuszy i porozumień
Promowanie inicjatyw takich jak BRICS jako realnej alternatywy dla zachodnich struktur ekonomicznych i politycznych, sugerując, że współpraca z krajami spoza Zachodu przynosi większe korzyści i stabilność.
Rosyjskie media podkreślają sukcesy współpracy z krajami takimi jak Chiny, przedstawiając je jako model efektywnego partnerstwa, w przeciwieństwie do relacji z Zachodem.
Analiza treści publikowanych przez rosyjskie media arabskojęzyczne wskazuje na dominację narracji krytykujących politykę zagraniczną i wewnętrzną krajów zachodnich, podważających jedność i skuteczność NATO oraz promujących alternatywne sojusze jako bardziej korzystne dla krajów takich jak Egipt. Przywódcy zachodni są często przedstawiani w negatywnym świetle, co ma na celu osłabienie ich autorytetu w oczach egipskiej opinii publicznej.
Mechanizmy propagandowe
Kanały i źródła: Media tradycyjne i społecznościowe: Państwowe agencje rosyjskie (Sputnik, RT) oraz chińskie platformy, takie jak @mog_china, rozpowszechniają treści skierowane na podważenie pozycji NATO i Zachodu.
Lokalne media: Egipskie platformy medialne powielają niektóre narracje z zagranicy, wzmacniając ich oddziaływanie poprzez podkreślanie historycznych urazów wobec kolonializmu.
Techniki: Manipulacja faktami: Wykorzystanie wyrwanych z kontekstu informacji, takich jak tragiczne zdarzenia związane z migrantami, w celu przedstawienia Zachodu jako siły destabilizującej.
Wzmacnianie przekazów o „zachodnich planach kontrolowania Egiptu poprzez zadłużenie i ingerencję w politykę wewnętrzną”.
Emocjonalne narracje: Eksploatowanie tematów wrażliwych, takich jak prawa Palestyńczyków, aby wzmocnić nieufność wobec Zachodu.
Wpływ na opinię publiczną
Postrzeganie Zachodu
Zachód jest postrzegany jako dominująca siła narzucająca swoje interesy polityczne i ekonomiczne Egiptowi.
Podziw dla „silnego przywództwa” Władimira Putina w przeciwstawianiu się Zachodowi wpływa na pozytywne postrzeganie Rosji, szczególnie wśród konserwatywnych grup społecznych.
Wpływ na wartości demokratyczne
Propaganda wzmacnia sceptycyzm wobec demokracji jako systemu politycznego, promując alternatywne modele zarządzania, takie jak „stabilny autorytaryzm”.
Społeczne napięcia
Propagowane narracje pogłębiają podziały między zwolennikami prozachodnich reform a tradycjonalistami, którzy postrzegają demokrację jako zagrożenie dla tożsamości kulturowej Egiptu.
Opinia eksperta
Z konsultacji z partnerem lokalnym wynika, że społeczeństwo egipskie wykazuje głęboką podatność na narracje antyzachodnie z powodu historycznego braku zaufania do mocarstw zewnętrznych i powszechnego przekonania o ingerencji Zachodu w sprawy regionu. Ekspert podkreśla, że media społecznościowe, szczególnie wśród młodzieży, są głównym nośnikiem tych narracji. Wskazano również na konieczność rozwijania inicjatyw edukacyjnych, aby zwiększyć odporność społeczeństwa na dezinformację.
Jednocześnie, zdaniem eksperta, egipskie społeczeństwo wykazuje silne sympatie prorosyjskie i prochińskie, wynikające z postrzegania tych krajów jako przeciwwagi dla zachodniej dominacji. Rosja i Chiny są uznawane za „sprawiedliwych graczy” w globalnej polityce, a ich narracje znajdują szerokie poparcie w egipskich mediach. Inicjatywy takie jak BRICS wzmacniają pozytywne skojarzenia, podkreślając ich rolę w walce z nierównościami ekonomicznymi. Ekspert zauważa, że Rosja, dzięki umowom z Egiptem w sektorze medialnym, umacnia swoją obecność i wpływ na narracje medialne w regionie.
Ekspert zauważa, że sympatia Egipcjan do Rosji i Chin wynika z ich zdolności do prezentowania siebie jako sił równoważących zachodnią dominację. Jednocześnie wskazuje, że chociaż Egipt pozostaje ostrożny w relacjach z Zachodem, to równocześnie zależność ekonomiczna od USA i Europy odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu polityki kraju. Egipskie media, chętniej promujące narracje prorosyjskie, mogą w przyszłości stać się głównym polem dla dalszych działań propagandowych wymierzonych w Zachód.
Rekomendacje
Proaktywna komunikacja
Wspieranie egipskich mediów niezależnych, które promują rzetelne informacje o wartościach demokratycznych i korzyściach współpracy międzynarodowej.
Kampanie edukacyjne
Inicjatywy podnoszące świadomość młodzieży na temat krytycznego myślenia i weryfikacji informacji, co pomoże zminimalizować wpływ fałszywych narracji.
Strategiczne partnerstwa
Rozwój współpracy z egipskimi instytucjami akademickimi i organizacjami pozarządowymi w celu budowania zaufania społecznego do wartości demokratycznych.
Reakcja na dezinformację
Tworzenie regionalnych projektów fact-checkingowych, które szybko reagują na fałszywe informacje dotyczące Zachodu i demokracji.
Podsumowanie
Egipt od dawna poszukuje stabilności i rozwiązań, które zapewnią mu silną pozycję na arenie międzynarodowej. Przedstawione w niniejszym artykule zjawiska dowodzą jednak, że relacje tego kraju z pozostałą częścią świata wciąż obarczone są licznymi wyzwaniami – od historycznych napięć po zewnętrzne gry polityczne. Działania propagandowe opierają się w Egipcie na silnych fundamentach społecznych i kulturowych, co tylko podkreśla, jak ważne jest kompleksowe podejście do problemu dezinformacji.
Utrzymująca się nieufność względem Zachodu i demokracji to nie tylko efekt bieżących kampanii medialnych, lecz także rezultat wieloletnich doświadczeń społeczeństwa egipskiego z kolonializmem, wojnami w regionie oraz zależnością ekonomiczną od zagranicznych podmiotów. Jak pokazują rekomendacje, kluczem do zmiany tych postaw jest wspieranie niezależnych mediów, inicjatyw edukacyjnych i regionalnych sieci fact-checkingowych, które mogłyby w sposób rzetelny obnażać manipulacje informacyjne.
Współczesny Egipt stoi zatem przed dylematem: czy podążać za postrzeganą przez wielu stabilnością autorytarnych sojuszników, czy podejmować wysiłki na rzecz wzmacniania demokracji i partnerskiej współpracy międzynarodowej. Jedno jest pewne – świadomość społeczna i umiejętność krytycznego myślenia stanowią nieodzowny warunek do zachowania suwerenności informacyjnej oraz wyboru dróg rozwoju korzystnych dla obywateli. Właśnie dlatego – obok wsparcia dla obiektywnego dziennikarstwa i pluralizmu mediów – tak istotne jest zbudowanie szerokiej koalicji instytucji publicznych, NGO i organizacji międzynarodowych, które pomogą Egiptowi sprostać wyzwaniom epoki dezinformacji.
* * *
Zadanie publiczne finansowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP w konkursie „Dyplomacja publiczna 2024-2025 – wymiar europejski i przeciwdziałanie dezinformacji”.
Publikacja wyraża wyłącznie poglądy autora i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP.
